Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd

pt.

kwi

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd

Grudzicki Grąd to użytek ekologiczny o powierzchni 3,15 ha. Użytek ten został ustanowiony w 2009 r. dla ochrony ekosystemu grądu wraz z rzadkimi i chronionymi gatunkami roślin oraz ze względu na znaczenie tego ekosystemu dla zachowania różnorodności biologicznej.

Obszar obejmuje niewielki fragment dobrze wykształconego grądu, który znajduje się w Opolu-Grudzicach przy drodze do Maliny, koło boiska sportowego. Dawni mieszkańcy nazywali ten lasek Dambio. Został oddany do użytku mieszkańcom w 1951 r. przez Nadleśnictwo Opole i dziś przypomina park miejski.

Mapa użytku ekologicznego „Grudzicki Grąd” z naniesionymi miejscami występowania chronionych roślin, źr. Uchwała nr LX/623/09 Rady Miasta Opola z dn.15 grudnia 2009 r. w sprawie ustanowienia użytku ekologicznego o nazwie „Grudzicki Grąd”.

W lasku znajdziemy miejsce występowania bardzo rzadkiej w woj. opolskim, cieszynianki wiosennej oraz zagrożony gatunek zdrojówki rutewkowatej. Ponadto spotkać tu można wiele gatunków ptaków, takie jak bogatka, dzięcioł duży, kos, drozd śpiewak, dzwoniec, gajówka, pierwiosnek, piecuszek, rudzik, sójka, turkawka czy wilga.

18 maja 2019 r. po użytku ekologicznym „Grudzicki Grąd” oprowadzał nas już nieżyjący dr Krzysztof Spałek. Opowiadał nam o różnych roślinach, w tym leczniczych, które znajdują się w tym niewielkim lasku.

Dr Krzysztof Spałek w maju 2019 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – Zdrojówka rutewkowata podczas kwitnienia, fot. kwiecień 2024 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – bluszcz hedera helix, fot. maj 2019 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – dywan z bluszczu, fot. maj 2024 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – glistnik jaskółcze ziele, fot. maj 2019 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – niecierpek pospolity, fot. maj 2019 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – kwitnący czarny bez, fot. maj 2024 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – jaskier różnolistny, fot. kwiecień 2024 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – jaskier różnolistny, fot. kwiecień 2025 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – fiołek, fot. kwiecień 2024 r.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – Jasnota gajowiec, fot. kwiecień 2025 r.

Ale jedną z najciekawszych roślin jest Cieszynianka wiosenna. To wieloletnia roślina, kwitnie od kwietnia (czasem już w marcu) do maja. Kwiaty u cieszynianki wiosennej pojawiają się przed rozwojem liści. W Polsce występuje tylko w niższych partiach, nie wykraczając (z wyjątkiem kilku stanowisk) poza piętro pogórza. Podlega ścisłej ochronie prawnej.

Użytek ekologiczny Grudzicki Grąd – Cieszynianka wełniana, fot. kwiecień 2025 r.

Cieszynianka stała się inspiracją dla nagród przyznawanych od 1997 r. przez Związek Komunalny Ziemi Cieszyńskiej osobom zasłużonym dla lokalnej społeczności. Są to statuetki w formie kwiatu cieszynianki – „Srebrna Cieszynianka” oraz „Złotą Cieszynianką” (od 2001 r., „Honorowa Złota Cieszynianka”). Ich projekt stworzył cieszyński plastyk Henryk Jasiński.

Statuetka Srebrnej Cieszynianki w otoczeniu cieszynianki wiosennej, źr. Wikipedia.org.

Nowa tablica dydaktyczno-informacyjna, fot. kwiecień 2025 r.

Nocek Bechsteina

Las Grudzicki jest mekką opolskich nietoperzy. Na terenie użytku ekologicznego stwierdzono występowanie m.in. bardzo rzadkiego gatunku nietoperza – Nocka Bechsteina. Gody nietoperzy odbywają się w sierpniu i trwają do wiosny. W tym czasie dochodzi do kopulacji i samica zostaje zaplemniona. I tu ciekawostka! Do zapłodnienia dochodzi dopiero na wiosnę, po wybudzeniu z zimowego snu. Samica rodzi tylko jedno młode w ciągu roku, które jest całkowicie nagie i ślepe. Po miesiącu młode uzyskują zdolność lotu.

Nocek Bechsteina w „Grudzickim Grązie”, fot. Instytut Biologii UO. źr. Gazeta Wyborcza.

Nietoperze w „Grudzickim Grądzie”, fot. G. Hebda, źr. radio.opole.pl.

Nocki latają 1-10 m nad ziemią. Na żer wylatują 30 minut po zachodzie słońca. Poluje na chrząszcze, kosarze, muchówki, motyle, pająki czy pluskwiaki. Maksymalna stwierdzona długość życia to 21 lat. Objęty ochroną ścisłą, wymaga ochrony czynnej. W polskiej czerwonej księdze zwierząt jako gatunek bliski zagrożenia (NT).

Jedna z budek dla nietoperzy typu prostokątnego, którą można znaleźć w Lesie Grudzickim, fot. 2024 r.

Jedna z budek dla nietoperzy typu okrągłego, którą można znaleźć w Lesie Grudzickim, fot. 2024 r.

Egipt

Niektórzy do dziś wspominają, że mieszkańcy Grudzic chętnie wybierali się na „Egipt” – tak nazywano niegdyś staw, który znajdował się niedaleko parku. W latach 70. XX w. z nieznanych powodów został zasypany. Po stawie pozostały za to liczne opowieści i legendy, jakoby w tym miejscu miał się znajdować zamek bądź karczma, która się zapadła.

Park i ścieżka dydaktyczna

Kilka lat temu na podstawie projektu nr OR-I.0050.531.2015 z dnia 22 października 2015 r. chciano z terenu użytku ekologicznego zrobić park. Inicjatywie tej sprzeciwił się m.in. Opolski Klub Przyrodników BOLKO. Wydaje się to słuszną decyzją, skoro od ustanowienia użytku do teraz, warunki przyrodnicze ani cel ochrony nie uległ zmianie.

Natomiast szkoda, że nie powstała proponowana ścieżka dydaktyczna, którą wyżej wymieniony klub przyrodników zanegował. Użytek ekologiczny nie jest rezerwatem i nie jest objęty zakazem wchodzenia, a taka ścieżka przyczyniłaby się do zaprezentowania bogactwa przyrodniczego użytku oraz lepszego zrozumienia, dlaczego w ogóle powstał użytek ekologiczny i co to tak naprawdę jest. Uważam, że takich tablic edukacyjno-przyrodniczych nigdy za wiele. Zwłaszcza że przez teren leśny prowadzą ścieżki, na których mogłyby stanąć te tablice. Ścieżki te i tak są uczęszczane. Wcale nie trzeba wchodzić głębiej do lasu, aby niepokoić znajdujące się zwierzęta czy ptaki, ani deptać rośliny. Na mapie widać zaznaczone ścieżki na terenie użytku ekologicznego, aczkolwiek w rzeczywistości tych ścieżek jest więcej.

Fragment mapy z użytkiem ekologicznym „Grudzicki Grąd” z zaznaczonymi ścieżkami.

„Grudzicki Grąd” zimą, fot. 2014 r.

Drzewo rażone piorunem w „Grudzickim Grądzie”, fot. 2019 r.

Jedna ze ścieżek przebiegających w „Grudzickim Grądzie”, fot. 2023 r.

Jedna ze ścieżek przebiegających w „Grudzickim Grądzie”, fot. 2024 r.

Teren użytku ekologicznego, fot. 2024 r.

Teren użytku ekologicznego z ciekawymi okazami drzew, fot. 2024 r.

Pewną ciekawostką jest występowanie czarnej wiewiórki. Wprawdzie nie widziałam jej bezpośrednio na terenie opisywanego użytku ekologicznego, ale widziałam ją niedaleko – około 800 metrów dalej, w pobliskim lesie. Ale nie jest to gatunek czarnej wiewiórki, spotykanej głównie w Ameryce Północnej, a nasza europejska wiewiórka pospolita (Sciurus vulgaris), która występuje w dwóch odmianach barwnych: rudej o białym spodzie i czarnobrunatnej, również z białym brzuchem. I to właśnie tę można spotkać w grudzickim lesie.