W Ciepielowicach odkryto mogiły żołnierzy estońskich

niedz.

gru

W Ciepielowicach odkryto mogiły żołnierzy estońskich

Podczas II wojny światowej w pałacu w Ciepielowicach mieścił się sztab pułku estońskiej Dywizji Grenadierów Waffen SS. W parku tuż obok pałacu w sierpniu 2012 roku odnaleziono dwie zbiorowe mogiły z czasów II wojny światowej.

Od stycznia 1945 roku na tych terenach toczyły się zaciekłe walki między wojskami niemieckimi a radzieckimi. Odnalezione szczątki (w 2012 roku) należały w głównej mierze do żołnierzy estońskich, którzy walczyli w szeregach 20. Dywizji Grenadierów SS. W pierwszej mogile odkryto szczątki 31 ciał. A dwa tygodnie później, z drugiej mogiły wydobyto jeszcze 6 ciał.

Lokalizację grobów wskazał Jacek Cielecki, pasjonat historii, estofil, członek Stowarzyszenia Pomost, które na zlecenie Niemieckiego Narodowego Związku Opieki nad Grobami Wojennymi ekshumuje odnalezione mogiły żołnierzy niemieckich. Dzięki współpracy ze Związkiem Weteranów Legionu Estońskiego udało się pozyskać mapkę, na której były zaznaczone dwie mogiły. Według mapki miało w nich znajdować się 18 żołnierzy, ale okazało się, że jest ich więcej.

Przy szczątkach znaleziono również 17 dobrze zachowanych nieśmiertelników. Pomogą one w identyfikacji żołnierzy. Do dzisiaj żyją rodziny, które czekają na jakiekolwiek wieści o swoich zmarłych bliskich. Ekshumowane szczątki zostały przetransportowane do Nadolic pod Wrocławiem, gdzie spoczęły na miejscowym cmentarzu wojennym.

Relacja świadka tamtych wydarzeń. Nagranie udostępnione dzięki uprzejmości Krzysztofa Steckiego:

Artefakty znalezione podczas ekshumacji w Ciepielowicach udostępnione dzięki uprzejmości Krzysztofa Steckiego:

Ciepielowice, 2012 Szczątki estońskiego grenadiera odnalezionego podczas ekshumacji masowego grobu, fot. Krzysztof Stecki.

Fragment wywiadu* Kamila Kartasińskiego z Jackiem Cieleckim przeprowadzony dla serwisu historycznego histmag.org:

„Udało mi się jednak dotrzeć do relacji Polaka, który ich dobrze pamięta. Pan Stanisław Owczarek znalazł się na Śląsku Opolskim wraz ze swoją rodziną jako robotnik przymusowy. Wszyscy zostali zakwaterowani w jednym z gospodarstw w Ciepielowicach. Gdy rozpoczęła się ewakuacja postanowili zostać na miejscu. W czasie walk, przez siedem tygodni mieszkali wraz z estońskimi żołnierzami. Pan Stanisław wspomniał, że pomimo bariery językowej ich wzajemne relacje przebiegały bardziej poprawnie niż z żołnierzami niemieckimi. Jego mama gotowała Estończykom, a ci odwdzięczali się tym, że dzielili się swoimi racjami żywnościowymi i znalezionym jedzeniem.”

Wracając do przeszłości

W czerwcu 1940 roku niepodległa Estonia została okupowana przez Armię Czerwoną, a 6 sierpnia 1940 roku anektowana przez ZSRR w formie Estońskiej SRR – republiki związkowej ZSRR. W wyniku eksterminacji śmierć poniosło ok. 15 tysięcy Estończyków, a 35 tysięcy obywateli Estonii zostało wywiezionych do łagrów. Rok wcześniej rząd radziecki zmusił Estonię do utworzenia na swoim terenie sowieckich baz wojskowych. Do baz wprowadzono żołnierzy sowieckich w sile przekraczającej ilość armii estońskiej.

Wstępując do oddziałów Waffen SS, Estończycy chcieli zemsty na Sowietach i jednocześnie widzieli możliwość odzyskania niepodległości swojego kraju. Początkowo po stronie niemieckiej walczyło 12 tysięcy Estończyków. Kiedy w 1944 roku Rosjanie podeszli do granic Estonii, liczba ta wzrosła do 100 tysięcy. Żołnierze estońscy nie składali przysięgi wierności Hitlerowi, lecz ślubowali walczyć z bolszewizmem i o wolną Estonię. Szacuje się, że w formacjach SS służyło aż 350 tysięcy cudzoziemców.

Z Estonii na Opolszczyznę

20. Dywizja Grenadierów SS (1 estońska) została utworzona 24 stycznia 1944 z żołnierzy Legionu Estońskiego, 3 Estońskiej Brygady Ochotniczej oraz niepodległościowych oddziałów antysowieckich.

W 1944 roku 20. Dywizja Grenadierów została ewakuowana z Estonii do Gdańska, a następnie trafiła na Dolny Śląsk, a stamtąd na Opolszczyznę. Pod koniec stycznia 1945 roku oddział estoński walczył m.in. o Bierkowice (dziś dzielnica Opola), Dąbrowę Niemodlińską, Skarbiszów, Nową Jamkę i Narok. W lutym zajęli pozycje wokół Niemodlina. Natomiast w marcu po kolejnej ofensywie ze strony radzieckiej, cały oddział wycofał się w kierunku Głuchołaz. Idąc przez Korfantów, Ścinawę, Białą, Szybowice i Prudnik, dotarli do granicy, gdzie ostatecznie już w Czechach jednostka całkowicie poddała się, a większość żołnierzy trafiła na Syberię.

Według szacunków Jacka Cieleckiego, na Opolszczyźnie może być pochowanych jeszcze ok. 120 Estończyków.

Zdrajca czy bohater

Wśród ekshumowanych żołnierzy był również Heldur Suimets. Ponieważ walczył po stronie Niemców był okrzyknięty zdrajcą. Po zakończeniu wojny, w czasie procesu norymberskiego, organizacja SS została uznana za zbrodniczą. Natomiast dzisiaj, gdy zmieniły się warunki polityczne, on i inni Estończycy biorący udział w wojnie, uważani są za bohaterów narodowych. Heldur Suimets w dniu śmierci miał zaledwie 18 lat. Jego zmarli koledzy nie byli wiele starsi od niego.

Umundurowanie Estończyków

Estończycy z pozoru nosili standardowe mundury Waffen-SS. Jednakże ich mundury wyróżniały się elementami narodowymi i patriotycznymi. Nosili patki z Estońskim Krzyżem Niepodległości (ramię rycerza trzymającego miecz, a przy niej zaokrąglona litera E) oraz tarcze naramienne o symbolice narodowej, na które składały się pasy błękitno-czarno-białe.

Patki z Estońskim Krzyżem Niepodległości (ramię rycerza trzymającego miecz, a przy niej zaokrąglona litera E).

Różne rodzaje tarcz naramiennych.

Żołnierze 20. Dywizji Grenadierów SS (1 estońska), źr. dws-xip.pl

Krzyż Rycerski

Krzyż Rycerski (Ritterkreuz des Eisernen Kreuzes) został ustanowiony 1 września 1939 roku w celu wypełnienia luki pomiędzy istniejącymi już wcześniej orderami: Krzyżem Żelaznym a Krzyżem Wielkim Krzyża Żelaznego. Początkowo miał tylko jeden stopień. Podczas wojny ustanowiono kolejne cztery stopnie.

Krzyż Rycerski dzielił się na pięć klas:

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu i Mieczami

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego z Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami

Krzyż Rycerski Krzyża Żelaznego ze Złotymi Liśćmi Dębu, Mieczami i Brylantami