Papiernia w Krapkowicach

pt.

gru

Papiernia w Krapkowicach

Przed II Wojną Światową w Krapkowicach działały trzy zakłady papiernicze. Pierwszy z nich „Betrieb der Papierfabrik Krappitz Niess und Werle” został wybudowany w 1899 roku. Natomiast produkcję rozpoczęto w 1901 roku. Pierwotnie produkowano w nim tylko półfabrykaty, które sprzedawano do innych fabryk na Śląsku. W 1905 roku rozpoczęto produkcję papieru gazetowego. Wtedy zmieniono nazwę zakładu na „Papierfabrik Krappitz, Actien Gessellschaft in Krappitz” („Papierfabrik Krappitz AG”).

Fotopolska_489092

Krapkowice, lata 1901-1905, źr. www.fotopolska.eu.

W 1910 roku fabrykę wyposażono w maszynę o szerokości roboczej 360 cm (wcześniej maszyna była krótsza o cały metr!). W ciągu doby produkowano tu nawet 94 ton papieru gazetowego, drukarskiego i ilustracyjnego. Fabryka w krótkim czasie stała się potentatem przemysłu papierniczego w ówczesnych Niemczech.

W 1903 roku powstał, na miejscu wcześniejszej fabryki brykietu, „Graf Haugwitz’sche Holzstoff Nd Pappenfabrik Krappitz”. Fabryka nazwę wzięła od właściciela – hrabiego Heinricha von Haugwitza. Zakład ten mieścił się w pobliżu dworca kolejowego i produkowano w nim papier, tekturę i papę. Tektura była transportowana do pobliskiej fabryki obuwia w Otmęcie.

W 1906 roku pozwolenie na budowę kolejnego zakładu dostaje hrabia Hugo Lazy Arthur Henckel von Donnersmarck. Fabryka stanęła tuż koło pierwszej, na ul. Opolskiej. Pierwotnie produkowano w nim tylko celulozę. Po rozbudowie zakład nazwano „Graflich Henckel’sche Cellulose und Papierfabrik Krappitz AG”. W 1916 roku w zakładzie wybuchł ogromny pożar, który strawił całą halę wraz z maszynami. Odbudowano je po wojnie.

Lata 1905-1910, maszyna do produkcji papiery, źr. www.fotopolska.eu.

Fotopolska_198910

Widok na fabrykę w 1916 roku, źr. www.fotopolska.eu.

Fotopolska_798558

Lata 1910-1914 , maszyna do produkcji papieru, źr. www.fotopolska.eu.

DSCF2074

Ta sama hala, co wyżej na zdjęciu – rok 2015.

Do I Wojny Światowej zakłady te przynosiły niesamowite zyski. Było ogromne zapotrzebowanie na papier, który w większości przypadków wysyłano do krajów śródziemnomorskich i na Bliski Wschód.

Niestety podczas I Wojny Światowej, brak wykwalifikowanych pracowników, którzy zostali wcieleni do wojska, spowodował znaczny spadek produkcji. Również ograniczenie importu nie pomagało w rozwoju firm. Potrzeby wojenne wymusiły na właścicielach fabryk przekwalifikowanie się. Odtąd zaczęto produkcję celulozy, która była potrzebna głównie w przemyśle zbrojeniowym jako surowiec do produkcji prochu i bawełny strzelniczej. Celulozę wykorzystywano również jako zastępcze włókno przędzalnicze lub dodatek do włókien naturalnych.

W 1920 roku z powodu kryzysu gospodarczego, zakład „Papierfabrik Krappitz AG” przejęty został przez spółkę akcyjną „Hartmann u. Co Zellstoff -und Papierbetrieb GmbH” w Szczecinie-Dąbiu, zwana potocznie koncernem Hartmanna. Dwa lata później Henckel von Donnersmarck również sprzedał swoją papiernię tejże spółce. Koncern Hartmanna wkrótce wszedł w skład innego koncernu „Natronzellstoff und Papierfabriken Natronag AG”. Od tej pory był to jeden zakład, który specjalizował się w produkcji wysokiej jakości kolorowego papieru drukarskiego oraz gazetowego.

W 1929 roku wybudowano dwa domy mieszkalne dla pracowników, mogące pomieścić 16 rodzin. W planach było wybudowanie kolejnych 20 mieszkań. Powstało także przedszkole zakładowe. Koszty związane z pobytem dzieci w przedszkolu były częściowo refundowane przez fabrykę.

Fotopolska_673163

Lata 1919-1921, źr. www.fotopolska.eu.

Lata 1920-1925, źr. www.fotopolska.eu.

Najtrudniejszym okresem dla fabryk były lata 30. ubiegłego wieku. Zredukowano ilość pracowników, zamknięto pierwsze zakłady produkcyjne, zaczęło szerzyć się bezrobocie. Ale właściciele fabryk, pomimo trudności z utrzymaniem produkcji, nie zostawiali swoich obecnych i byłych pracowników bez pomocy. Między innymi pracownicy dostawali bony towarowe na zakup butów, wypłacano im zasiłki, wprowadzono dopłaty za energię, ogrzewanie i czynsz, utworzono zakładowe przedszkola i jadalnię oraz kasę chorych.

Rok 1924, akcja krapkowickiej fabryki papieru o wartości 100 Reichsmarek, źr. www.fotopolska.eu.

W związku z przygotowaniami do wybuchu II wojny światowej, w 1937 roku zmieniono profil fabryki, na produkcję zbrojeniową. Wybudowano schrony przeciwlotnicze, rozbudowano straż pożarną, zakład wyposażono w zasłony do zaciemniania okien, przeszkolono pracowników z udzielania pierwszej pomocy, ochrony przeciwpożarowej i przeciwlotniczej.
W 1938 roku zakłady papiernicze zostały włączone do koncernu Waldhoffa AG z siedzibą w Berlinie.
Wybuch II wojny światowej spowodował gwałtowny spadek produkcji papieru gazetowego, drukowanego na rzecz papieru kartonowego, tekstylnego, papieru workowego. Rozpoczęto masową produkcję worków cementowych, papieru workowego, specjalnych wielkoformatowych worów wielowarstwowych z wodoodporną wkładką bitumiczną. Produkowano także nowy rodzaj worków na piasek (Sandsäcke), który był wykorzystywany do budowy okopów i umocnień. To między innymi w Krapkowicach produkowano także worki papierowe, służące jako trumny. Używano je w obozach koncentracyjnych i jenieckich do taniego pochówku, z czego i tak zrezygnowano w późniejszym okresie.

Lata 1930-1936, na pocztówce fabryka papieru, willa dyrektora i domy dla pracowników, źr. www.fotopolska.eu.

Lata 1930-1935, źr. www.fotopolska.eu.

Niestety brak mężczyzn, którzy walczyli na froncie, spowodował spadek produkcji. Nie pomogło zatrudnianie kobiet i młodocianych. Remedium na braki kadrowe mieli być jeńcy wojenni oraz robotnicy przymusowi. Szacuje się, że w latach 1940-1945 z zakładach papierniczych w Krapkowicach łącznie zatrudniano co najmniej 500-600 jeńców (głównie brytyjscy i sowieccy) i robotników przymusowych (najczęściej polskich).

Zakład funkcjonował sprawnie do stycznia 1945 roku, kiedy to wojska I Frontu Ukraińskiego zajęły Otmęt. Wówczas nakazano zamknięcie zakładu oraz ewakuację ludności cywilnej. Jeńców wojennych i robotników przymusowych przeniesiono do innych obozów.

19 marca 1945 roku Armia Radziecka zdobyła miasto, dokonując znacznych zniszczeń również w zakładach papierniczych. To, czego nie zniszczono, wywieziono (maszyny, sprzęt, narzędzia).

Czas powojenny

Po zakończeniu II wojny światowej Polska znalazła się w strefie wpływów Związku Sowieckiego. Skutkowało to między innymi upaństwowieniem wszystkich fabryk, spółek, wytwórni i innych zakładów pracy. Nad przemysłem papierniczym kontrolę sprawował Centralny Zarząd Przemysłu Papierniczego (CZPP) za pośrednictwem zjednoczeń. Nad krapkowickimi zakładami pieczę miało Opolskie Zjednoczenie Przemysłu Celulozowo-Papierniczego z siedzibą w Głuchołazach. A od 1 października 1945 roku zakład podlegał Ogólnopolskiemu Zjednoczeniu Przemysłu Celulozy i Papieru Natronowego (OZPCiPN) z siedzibą w Kaletach. System ten jednak nie sprawdził się i 1 stycznia 1947 roku powołano przedsiębiorstwo państwowe pod nazwą Krapkowickie Zakłady Papiernicze z siedzibą w Kaletach, które usamodzielniły się dopiero z dniem 1 stycznia 1951 roku.

Papiernia ruszyła w 1947 roku, a celulozownia w 1949 roku. W zakładzie działały trzy fabryki: Krapkowice I – papiernia i celuloza, Krapkowice II – preszpan i płyty i Krapkowice III – tektura.

W 1957 roku uruchomiono III maszynę papierniczą (III MP) do wytwarzania papieru workowego. Była to maszyna fińskiej firmy Valmet. Dzięki tej inwestycji była możliwość wyprodukowania worków w ilości 100 mln sztuk rocznie. W połowie lat 60. XX wieku zainstalowano nowe warniki i kocioł sodowy. W 1970 roku papiernia w Krapkowicach pod względem ilości produkcji zajmowała III miejsce w Polsce, wytwarzając 61,9 tys. ton rocznie. Wyprzedzały ja tylko papiernie w Ostrołęce (113.8 tys. t) i Szczecinie (89,7 tys. t).

Lata 1954-1967 główne wejście do budynku Zakładowego Domu Kultury przy Krapkowickich Zakładach Celulozowo- Papierniczych. Napis znajdujący się na banerze aktualny jest także dzisiaj. Źr. www.fotopolska.eu.

Lata 1965-1966 maszyna firmy Valmet OY do produkcji tamborów papierowych, źr. www.fotopolska.eu.

W latach 80. ubiegłego wieku z powodu braku na rynku papieru toaletowego, zakład zainwestował w dwie nowe maszyny, które umożliwiły produkcję tego deficytowego towaru. Niestety ogromne kary finansowe (za zanieczyszczanie środowiska przez przestarzałą celulozownię), którymi zakład został obciążony spowodowały, że prężnie do tej pory działający zakład zadłuża się. W roku 1991 zakłady papiernicze zostały przekształcone w jednoosobową spółkę Skarbu Państwa i weszły w wieloletni etap restrukturyzacji. W 1994 roku na mocy ugody z wierzycielami, część zadłużenia została zamieniona na udziały w spółce. Zakład zrezygnował z produkcji celulozowych papierów pakowych, na rzecz produkcji papieru higieniczno-sanitarnego.

Na przełomie 2002 i 2003 roku papiernia wchodzi w skład fińskiej grupy Metsä Tissue.

Krapkowice 2004, Zakłady Papiernicze, po lewej stronie widać wyburzaną starą przedwojenną fabrykę, źr. www.polska-org.pl

Krapkowice 2011, Zakłady Papiernicze, na dole zdjęcia widać wyburzaną starą przedwojenną fabrykę, źr. www.polska-org.pl

Krapkowice 2013, Zakłady Metsä Tissue (Papiernia), źr. www.polska-org.pl.

W latach 2004-2017 sukcesywnie wyburzane są budynki starych zakładów papierniczych, a w ich miejsce buduje się nowe hale. Słynny komin z napisem POKÓJ wyburzono 26 maja 2012 roku.

Wyburzenie komina z napisem POKÓJ, źr. www.naszekrapkowice.pl

Obecnie jest to nowoczesny zakład produkujący papiery higieniczne na bazie makulatury. Zajmuje się głównie produkcją środków higienicznych (papier toaletowy, chusteczki higieniczne, ręczniki papierowe), występujących na rynku pod markami Mola, Tento i Katrin.