Huta Jedlice i dworek Beatenhof

sob.

lip

Huta Jedlice i dworek Beatenhof

Dawniej Jedlice były częścią wsi Szczedrzyk. Nazwa pochodzi prawdopodobnie od rosnących tu licznie jodeł. W 1775 roku powstał tutaj zakład hutniczy, a dokładniej wytwórnia drutu i gwoździ (ciągarnia drutu). Pierwotnie zakład ten miał mieścić się koło Kluczborskiej Huty w Zagwiździu, ale ostatecznie zdecydowano na wybudowanie jej w Jedlicach nad rzeką Mała Panew.

Pracami budowlanymi kierował Pohlmann, a budową kanałów i zapór zajął się inspektor stawowy Neuwertz z Opola. Nad całością czuwał radca wojenny Plümicke. Wybudowano piec fryszerski, kuźnię, wybudowano kanał służący do napędu młotów i dmuchawek (zainstalowano młoty napędzane kołami wodnymi), postawiono 10 druciarek. Niestety w 1778 roku pożar strawił wszystkie zabudowania. Po szybkiej odbudowie, trwającej zaledwie kilka miesięcy, huta rozwijała się dalej. Wybudowano dwa piece fryszerskie oraz dwa kolejne młoty do kucia żelaza, wybudowano również domy pracownicze. Huta oprócz produkcji drutu i gwoździ zajmowała się także produkcją narzędzi w postaci młotków, łopat i pik, między innymi dla twierdzy Nysa i Kłodzko. W 1879 roku hutę wizytował król Fryderyk Wilhelm II.

Jedlice dawna walcownia. Fot. przed 1914 r. pochodzi ze zbiorów www.muzeum.gliwice.pl.

Jedlice, dawna karczma hutnicza, a jeszcze wcześniej dawny budynek administracyjny. Fot. przed 1914 r. pochodzi ze zbiorów www.muzeum.gliwice.pl.

Jedlice dawna walcownia, zasilana wodą. Fot. przed 1914 r. pochodzi ze zbiorów www.muzeum.gliwice.pl.

W 1800 roku uruchomiono tutaj pierwszą na Śląsku walcownię blach. Początkowo produkowano blachę żelazną. W 1833 roku uruchomiono produkcję blachy cynkowej wysokiej jakości. Do zmiany profilu zakładu przyczynił się nadradca górniczy Carl Johann Bernhard Karsten. Wcześniej założył hutę na Górnym Śląsku oraz walcownię. W 1855 roku walcownię poddano gruntownej modernizacji, dzięki czemu znacznie podniesiono jej wydajność. Karsten zmarł w 1853 roku. W uznaniu dla całego pruskiego przemysłu, hutnicy z Ozimka wybudowali na jego cześć pomnik, który znajdował się w parku Rehdanza w Ozimku. Obecnie nie ma po nim już śladu.,

W 1860 roku zakład posiadał 4 piece fryszerskie, 4 młoty, 2 podwójne paleniska z gorącym nadmuchem, szlifiernię, walcownię, piece do przetopu oraz nożyce cyrkulacyjne. Na terenie Jedlic znajdowały się także 4 domy dla robotników, dom urzędnika hutniczego z chlewem, szopa strażacka, magazyn, 2 szopy na węgiel, karczma oraz prywatny folwark Beatenhof.

W 1867 roku w czasie kryzysu zakład sprzedano kupcowi Samoji z Raciborza. Natomiast produkcja cały czas szła pełna parą.

W 1931 roku zakłady w Ozimku i Gliwicach, do których należały także Jedlice, zostały sprzedane spółce Vereinigte Oberschlesische Hüttenwerke, w skrócie nazywanej Oberhütten.

Jedlice 1963-67 zabudowania osiedla hutniczego, domy nr 2 i 7, źr. arch. pryw.

Jedlice 1934, osiedle hutnicze. Fot. Max Glauer.

Jedlice zabudowania dawnej huty, obecnie Huta Szkła. Fot. 2019 r.

Jedlice obecnie Huta Szkła. Fot. 2019 r.

Jedlice zabudowania dawnej huty, obecnie Huta Szkła. Fot. 2019 r.

Podczas II wojny światowej huta po raz kolejny przeszła gruntowną modernizację. Wyposażoną ją w nowo maszyny i urządzenia. Była jedną z najnowocześniejszych hut w Europie!!! W tym czasie w hucie zatrudnieni byli holenderscy Żydzi.

Po zakończeniu wojny cały sprzęt został wywieziony do Związku Radzieckiego. Był to upadek huty.

Pocztówka przedwojenna z Jedlic: karczma hutnicza, walcowania, rzeka Mała Panew, pomnik.

Pocztówka przedwojenna z Jedlic: karczma hutnicza, walcownia, rzeka Mała Panew.

Fragment wykazu obiektów nieruchomych zabytkowych wpisanych do rejestru zabytków woj. opolskiego.

Dopiero 15 lat później, w 1960 roku w dawnych zabudowaniach fabryki powstaje Huta szkła Jedlice, która funkcjonuje do dzisiaj. W 1995 roku doprowadzono do zakładu gaz ziemny, a w latach 1998-99 hutę zmodernizowano. Jedlice wówczas weszły do grupy Warta GLASS. A w 2011 roku grupa Warta Glass, do której należą zakłady Warta Glass Jedlice SA oraz Warta Glass Sieraków SA i Brisa Investments Sp. z o.o. z Poznania, sprzedała 80 % udziałów portugalskiej grupie BA Glass. Należą do niej trzy huty szkła w Portugalii i dwie w Hiszpanii. Huta zatrudnia około 260 osób.

Z najstarszych zabudowań hutniczych pozostał budynek z 1805 roku, który znajduje się na terenie czynnej huty szkła, dworek Beatka oraz domy robotnicze z przełomu XVIII/XIX wieku. Osiedle hutnicze wraz z budynkami walcowni oraz kanałem hutniczym zostały wpisane do Rejestru Zabytków nr rej. 1948/70.

Jedlice osiedle hutnicze, dom nr 8. Fot. 1977 r. Źródło: www.fotopolska.eu.

Jedlice osiedle hutnicze, dom nr 8. Fot. 2019 r.

Jedlice osiedle hutnicze, dom nr 10. Fot. 1977 r. Źródło: www.fotopolska.eu.

Jedlice osiedle hutnicze, dom nr 10. Fot. 2019 r.

Pozostałością po dawnej hucie jest zachowany kanał hutniczy. Znajduje się on po prawej stronie drogi, tuż przed mostem, jadąc ze Szczedrzyka w kierunku Antoniowa.

Jedlice, dawny kanał hutniczy. Fot. 2019

Dworek Beatka

Dawniej był to folwark Beatenhof. Dworek powstał około 1870 roku. Jeszcze w 2011 roku zamieszkiwały go 2 rodziny. W 2010 roku w jednej części dworu doszło do pożaru, w wyniku którego zginął ojciec, ratujący najmłodszego syna. Niestety ojciec pięciorga dzieci, zmarł w szpitalu w wyniku poważnych poparzeń. Dzisiaj chyba nikt już nie mieszka w dworku, a przynajmniej z daleka dom nie wygląda na zamieszkały.