W 1901 r. w Szydłowie gm. Tułowice, znany lewiński fabrykant, Hermann Thaler zbudował nowoczesny zakład ceramiczny Thaler’s Tonwerke Schiedlow.

Widok cegielni, fot. 2014 r.

Hermann Thaler urodził się w 1850 roku w Szydłowie, w rodzinie leśniczego. W 1879 r. przybył do Lewina Brzeskiego, gdzie otworzył sklep żelazny „H. Thaler”, w którym sprzedawano także kafle piecowe. W 1883 roku Thaler nabył ziemie w Łosiowie i zbudował w Lewinie Brzeskim fabrykę pieców (mieściła się przy obecnej ul. Moniuszki). Fabryka osiągnęła niebywały sukces. Zaczęła produkować także brązową i niebieską dachówkę glazurowaną. Wkrótce okazało się, że lewińska fabryka jest za mała. Powstaje w Łosiowie nowa fabryka produkująca dachówki. W Lewinie Brzeskim, przy drodze do Niemodlina, powstaje kolejna cegielnia.

Lewin Brzeski – zakłady Thalera, 1915 rok. Źr. fotopolska.eu.

Łosiów – fabryka dachów, 1933 rok. Źr. fotopolska.eu.

Przed I Wojną Światową w fabrykach Thalera zatrudniono około 400 osób. W 1903 r. rozwój firmy w Lewinie Brzeskim został zahamowany przez pożar, który powstał na wskutek wtargnięcia wody (w tym czasie miasto zalała powódź) do rozpalonych pieców, co spowodowało eksplozję. Ogromne straty spowodowane pożarem nie załamały Thalera. Odbudował zakład, utworzył nowy w Leśniczówce, a także w 1910 r. w Szydłowie fabrykę dachówek i cegielnię. Była to najnowocześniejsza i największa cegielnia w okolicy. Połączenie fabryki z liniami kolejowymi znacznie ułatwiały mu transport wyrobów.

Szydłów – fabryka dachówek i cegielnia, 1933 r. Źr. fotopolska.eu.

Dla swoich pracowników Thlaer założył zakładową kasę chorych oraz wybudował tanie mieszkania zakładowe w Lewinie Brzeskim (przy obecnej ul. Buczka). Zasługi tego fabrykanta dla miasta były przeogromne. Ufundował między innymi szpital miejski, pomógł wybudować kościół katolicki (chociaż sam był wyznania ewangelickiego), utworzył stację diakonisek, jadłodalnię dla biednych.  W podziękowaniu władze miasta nadały mu tytuł honorowego mieszkańca. Thaler po krótkiej chorobie zmarł w 1917 r. Został pochowany na cmentarzu w Lewinie Brzeskim. Po śmierci Thalera radni postanowili nazwać ulicę, przy której stała fabryka, jego imieniem – Hermann Thaler Strasse (obecnie ul. Moniuszki).

Nagłówek rachunku firmowego zakładu Thalera z 1907 r. Źr. fotopolska.eu.

Zakłady ceramiczne Thalera w Łosiowie, Lewinie Brzeskim i Szydłowie. 1939 r. Źr. http://dolny-slask.org.pl.

Początkowo fabryka wytwarzała wysokiej jakości dachówki i cegły. Z biegiem czasu poszerzyła swój asortyment także o inne produkty budowlane. Źr. fotopolska.eu.

Szydłów – dworzec kolejowy z restauracją (poczekalnią), lata 1936-1944. Źr. fotopolska.eu.

Szydłów – widok dworca obecnie, fot. 2014 r.

Obecnie zakład należy do państwa Jadwigi i Wacława Krzyżanowskich. Koncesja na wydobycie surowców ilastych potrzebnych do produkcji cegieł w Szydłowie ważna jest do 11.05.2028 roku (według informacji zawartej na stronie www.opolskie.pl – w wykazie koncesji).

Cegielnia w 2014 roku:

Budynek łaźni w 2024 roku:

Zabytkowy wiadukt w Szydłowie w 2014 roku:

Jeden z dawnych domów pracowniczych, fot. w 2014 roku:

Edit

14 marca 2022 r. o godzinie 13:56 strażacy otrzymali zgłoszenie o pożarze cegielni w Szydłowie. Po przybyciu służb stwierdzono, że płoną nieużywane budynki cegielni, teren przyległy z suchą roślinnością oraz pobliski las. Pożar szybko rozwijał się pod wpływem silnego wiatru, obejmując las i sąsiedni budynek.

Film pochodzi ze strony Komendy Miejskiej Państwowej Straży Pożarnej w Opolu.

Na miejscu działało 26 zastępów, w sumie 88 strażaków, w tym JRG w Niemodlinie, Opolu, OSP Tułowice, OSP Goszczowice, OSP Grodziec, OSP Domecko, OSP Opole-Bierkowice, OSP Dąbrowa, OSP Chróścina, OSP Komprachcice, OSP Nowa Wieś Królewska, OSP Wrzoski, OSP Osowiec, OSP Dębie, OSP Wawelno.

Wstępne ustalenia wskazują, że pożar miał rozpocząć się w lesie, a od niego ogień przeniósł się na budynki dawnej cegielni.

Kilka zdjęć zrobionych podczas akcji gaśniczej, pochodzących ze strony www.ratownictwo.opole.pl:

Z kolei wiosną 2024 r. wyburzono ruiny spalonej cegielni. Nietknięty został tylko budynek dawnej łaźni oraz malutka stróżówka. Zdjęcia pochodzą z kwietnia 2024 roku:

Tyle zostało z zabytkowej niegdyś cegielni:

Tak zakończyła się 121- letnia historia cegielni.

Opracowała

 Mariola Nagoda (Opolanka z pasją)

 

Bibliografia:

„Lewin Brzeski. Monografia miasta”, red. J. Banik, J. Kochler.