Kopice – rzeźby pałacowe | Opolanka z pasją

niedz.

lut

Kopice – rzeźby pałacowe

Pałac w Kopicach w latach 1863-65 został rozbudowany według projektu architekta Karla Lüdecke z Wrocławia oraz mistrza budowlanego Konstantego Heidenreicha. Pałac po przebudowie zyskał charakter w stylu neogotyku z elementami neorenesansowymi. Bryła obiektu została ozdobiona architektonicznymi detalami kamieniarskimi w postaci przepięknej sztukaterii (sterczyny, pilastry, akanty).

Św. Elżbieta i św. Jadwiga

W narożnikach wybudowano wieże, które zostały ozdobione kamiennymi figurami dłuta wrocławskiego rzeźbiarza Karola Kerna. Były to między innymi figury patronów rodziny, św. Jadwigi i św. Elżbiety oraz rzeźba rycerza Siboto (Sibotho Schof, przodek Schaffgotschów). Posągi odlane były z cyny, co miało nawiązywać symbolicznie do Karola Godulli jako „króla cynku”.

Rzeźby pierwotnie znajdowały się w wykuszu od strony ogrodu, na węższym ryzalicie. Wykusz ten został przebudowany, a figury zostały przeniesione na nowe miejsce. Obecnie nie ma śladu po figurach, które zostały skradzione.

Postacie św. Elżbiety i św. Jadwigi w 1863 roku w pierwotnym miejscu na wykuszu. Arch. www.europeana.eu

Postacie św. Elżbiety i św. Jadwigi w 1975 roku na „nowym” miejscu. Fot. www.fotopolska.eu

Postać św. Jadwigi w 1986 roku już bez głowy. Fot. www.fotopolska.eu

Dama z harfą i Myśliwy

Elewację Sali Rycerskiej zdobiły dwa posągi dłuta Carla Kerna. Pierwszy z nich, znany jako Dama z harfą, przedstawiał Joannę Gryzik. Druga figura przedstawiała hrabiego Hansa Ulricha jako Myśliwego, trzymającego w rękach rulon plan pałacu. Figura Joanny Gryzik obecnie jest po renowacji i znajduje się w Opolu, na Wzgórzu Uniwersyteckim. Natomiast figura Hansa Ulricha zaginęła. Chociaż jeszcze kilka lat temu można było ją znaleźć pod murami pałacu. Zniknęła prawdopodobnie około 2001 roku.

Posąg Joanny Gryzik bez głowy w 2005 roku. Fot. dolny-slask.org.pl

Posąg Joanny Gryzik po renowacji. Obecnie figura stoi w Opolu na Wzgórzu Uniwersyteckim. Fot. 2019 r.

Posąg Hansa Ulricha von Schaffgotsch z rulonem planu pałacu. Fot. Anna Stryczek-Janicka z publikacji „Założenie pałacowo-parkowe w Kopicach na tle XIX-wiecznej idei syntezy sztuk”: www.quart.uni.wroc.pl/pdf/43/Quart_43_44_01_StryczekJanicka.pdf

Hans Ulrich i Johanna von Schaffgotsch w 1908 roku. Fot. www.kopice.org

Johanna von Schaffgotsch „Śląski kopciuszek” z dziećmi. Fot. www.kopice.org

Hans Ulrich i Johanna von Schaffgotsch w jednym z pałacowych wnętrz w 1910 roku. Fr. pocztówki trójpolowej. Fot. dolny-slask.org.pl

Hans Ulrich Gotthard Schaffgotsch w Opolu przy pomniku praprababci Joanny Gryzik. Na zdjęciu od lewej: hrabia Hans Ulrich Schaffgotsch, Pola, Maciej Mischok i dr Jarosław Bogacki. Fot. Krzysztof Ogiolda, listopad 2019 r. Źr. opole.naszemiasto.pl

Rzeźba w holu

Znalazłam też jedno ujęcia holu, w którym widać, że na ścianie po lewej stronie schodów znajdowała się figura jakieś postaci. Niestety zdjęcie jest bardzo kiepskiej jakości i nie widać co to za święta. Być może Maryja z Dzieciątkiem.

Hol pałacowy z figurą świątka, 1940 r. Fot. www.kopice.org

Św. Krzysztof

Na moście, przez który przebiega droga do pałacu, znajdowała się figura, przedstawiająca Św. Krzysztofa. Rzeźba została wykonana w 1867 roku przez Carla Kerna z Kluczborka.

W żywotach świętych przedstawiany był jako olbrzym, który przenosił pielgrzymów przez rzekę. Pewnej nocy został o to poproszony przez małe dziecko. Kiedy wziął je na ramiona, poczuł ogromny ciężar, który go przytłaczał. Na pytanie: „Kto jesteś, Dziecię?” otrzymał odpowiedź: „Jam jest Jezus, twój Zbawiciel. Dźwigając mnie, dźwigasz cały świat”. Św. Krzysztof jest patronem rodu, siedzib i grodów, kierowców, flisaków, marynarzy, pielgrzymów, podróżnych, przewoźników, tragarzy, turystów i żeglarzy

Aż pięć lat starano się o przeniesienie figury z Kopic w bardziej bezpieczne miejsce. W końcu prof. Sławomir Nicieja dopiął swego i w 2004 roku siedmiotonowa figura została przewieziona do pracowni Rafała Rzeźniczka w Opolu. O tym jak przebiegały starania o przeniesienie figury oraz prace renowacyjne można przeczytać na stronie: www.kopice.org/swiety-krzysztof-z-kopic.

4 października 2005 roku przy mostku między Collegium Minus Uniwersytetu Opolskiego a plebanią kościoła „Na Górce” (w miejscu dawnej fosy) figura św. Krzysztofa została oficjalnie odsłonięta.

Pałac w Kopicach. Po lewej stronie widoczny św. Krzysztof z baldachimem, 1863 r. Źr. www.architekturmuseum.ub.tu-berlin.de

Bardzo rzadkie ujęcie zabudowań stajni, a przy okazji widoczny jest fragment mostu i figura św. Krzysztofa, 1900-1920. Fot. www.fotopolska.eu

Figura św. Krzysztofa, 1920-1930. Fot. www.fotopolska.eu

Na zdjęciu widoczny most wraz figurą św. Krzysztofa, 1976. Fot. www.fotopolska.eu

Kopice, demontaż figury św. Krzysztofa., 2004 r. Fot. www.fotopolska.eu

Zdewastowana figura św. Krzysztofa podczas czyszczenia, 2005 r. Fot. www.fotopolska.eu

Odrestaurowana figura św. Krzysztofa przygotowana do montażu, 2005 r. Fot. www.fotopolska.eu

Odrestaurowana figura św. Krzysztofa w drodze na cokół, 2005 r. Fot. www.fotopolska.eu

Odrestaurowana figura św. Krzysztofa na nowym miejscu, na Wzgórzu Uniwersyteckim w Opolu, fot. 2017 r.

Odrestaurowana figura św. Krzysztofa na nowym miejscu, na Wzgórzu Uniwersyteckim w Opolu, fot. 2010 r.

Detale architektoniczne

Elewację zdobiły też rzeźby rycerzy, atlantów, kamienne kartusze herbowe oraz mnóstwo wsporników i głowic, dekorowanych motywem wici roślinnej. W narożnych wieżach można zobaczyć ciekawe „rzygacze”. Ponieważ mój aparat fotograficzny ma słaby zoom, posiłkuje się zdjęciami innym. Pod każdym podaję jego źródło.

Narożniki pałacu, w których znajdowały się niegdyś jakieś figury. Fot. 2017 r.

Zwornik z buzią aniołka, 2006 r. Fot. www.fotopolska.eu

Na wieży widoczne metalowe rzygacze. Fot. 2017 r.

Metalowy rzygacz z bliska, 2006 r. Fot. www.fotopolska.eu

Zdobienie szczytu (herb) nad wejściem głównym do pałacu oraz widoczne kamienne rzygacze bez głów. Fot. 2017 r.

Rzeźba zdobiąca wieżę przylegająca do kaplicy, 2006 r. Fot. www.fotopolska.eu

Słoneczny zegar na jednej z wież, fot. 2017 r.

Większość rzeźb został skradziona bądź zniszczona. Z ciekawszych elementów dekoracyjnych, które zachowały się od dzisiaj, wymienić można kilka kartuszy herbowych, posąg rycerza, atlanta podtrzymującego wykusz w niszy wieży północnej, popiersie mężczyzny na elewacji północnej oraz wstęgi z sentencjami łacińskimi: „Domus Dei Porta Coeli” (Dom Boga brama do nieba) oraz „Semper idem” (Na zawsze tak samo).

Zdobienia elewacji (herby oraz maswerki) nad wejściem głównym pałacu, fot. 2017 r.

Wykusz wraz z rzeźbą atlanta, 2017 r.

Rzeźba atlanta podtrzymującego wykusz, 2006 r. Fot. dolny-slask.org.pl

Na fragmencie zdjęcia zaznaczyłam na czerwono miejsca po figurach, których już nie ma. Na niebiesko te, które jeszcze są.

Popiersie na bocznej elewacji pałacu, 2006 r. Fot. www.fotopolska.eu

Rzeźba rycerza, 2006 r. Fot. dolny-slask.org.pl

Kartusz herbowy, 2006 r. Fot. dolny-slask.org.pl

Zdobienia nad oknem elewacji frontowej, 2006 r. Fot. dolny-slask.org.pl

Data przebudowy pałacu, 2006 r. Fot. dolny-slask.org.pl

Wstęga z datą, fot. 2017 r.

Rzeźby lwów

Inną ciekawą ozdobą balustrady tarasu były tez rzeźby lwów. Niestety zachowało się tylko to jedno, słabej jakości zdjęcie. Nie wiadomo też czy były to kamienne lwy czy z brązu.

Zdjęcie przedstawia pałac w 1910 roku oraz gości. W tle widoczne posągi lwów. Fot. dolny-slask.org.pl

Kopickie lwy, 1948 r. Fot. www.fotopolska.eu

Bramy

Jak już jesteśmy przy rzeźbach, należy też wspomnieć, iż niegdyś cały majątek otoczony był ogrodzeniem. W ogrodzeniu znajdowały się trzy pięknie zdobione bramy.

Pierwsza z nich to główna brama wjazdowa, neogotycka, murowana z cegły klinkierowej. Brama znajduje się przy wjeździe do pałacu od strony Grodkowa.

Kopicka brama wjazdowa, widok od strony parku w kierunku ulicy, fot. styczeń 2017 r.

Kopicka brama wjazdowa, widok od ulicy w kierunku parku, fot. styczeń 2017 r.

Kopicka brama wjazdowa, widok od ulicy w kierunku parku, fot. kwiecień 2009 r.

Kopicka brama wjazdowa ok. 1900-1907. Fot. dolny-slask.org.pl

Kopicka brama wjazdowa ok. 1900-1907. Fr. pocztówki dwupolowej, stąd jej mały rozmiar. Fot. dolny-slask.org.pl

Brama z gryfami

Druga brama prowadziła do tzw. Prunkgarten, czyli Wspaniałych Ogrodów, rozciągających się od południowej strony pałacu. Brama była murowana z cegły klinkierowej i kamienia łamanego. Znajdowały się na niej dwa posagi gryfów wykonanych z brązu. Obecnie zostały tylko fundamenty po bramie.

Brama z gryfami. Fot. porównawcza dawniej i dzisiaj www.kopice.org

Brama z jeleniami

Trzecia brama również była murowana z cegły klinkierowej i kamienia łamanego. Na niej znajdowały się dwa posągi dostojnych jeleni wykonanych z brązu. Brama jest zachowana częściowo, choć bez rzeźb.

Brama z jeleniami. Fot. porównawcza dawniej i dzisiaj www.kopice.org

Wprawdzie jeleń ten pochodzi z Jeleniej Góry i znajduje się w zespole pokoszarowym (Osiedle Pod Jeleniami), ale również wykonany jest z brązu i swoim wyglądem przypomina ten z Kopic. Fot. dolny-slask.org.pl

Brama z końmi

W majątku znajdowała się jeszcze jedna brama, przed pałacową stajnią (powozownią). Na bramie niegdyś mieściły się dwa posągi koni. Obecnie brama jest zachowana częściowo, choć bez rzeźb.

Widok na zabudowania stajni wraz z bramą z rzeźbami koni, 1900-1920. Fot. dolny-slask.org.pl

Rzeźby jeleni

Z kolei między pałacem a dużym stawem mieściła się fontanna (o niej i o innych parkowych obiektach małej architektury będzie w osobnym poście), a tuż za nią znajdowała się balustrada wraz ze schodami, po których można było zejść do stawu. Balustradę zdobiły dwie rzeźby jeleni, po których dziś zostały tylko postumenty. Jelenie posiadały pięknie wyeksponowane poroże. Jeden z nich ukazany był w pozycji ryczącej, tak jakby „przemawiał” do tego drugiego.

Przepiękne rzeźby jeleni na tle dużego stawu, 1920-30. Fot. www.fotopolska.eu

Dziś po pięknych jeleniach zostały tylko postumenty, fot. 2017 r.

Kamienne ogrodzenie

I na koniec chciałam pokazać Państwu kamienne ogrodzenie, które go już nie ma w Kopicach. Znalazłam zaledwie dwa zdjęcia, na których widać dość wyraźnie ten płot. Ogrodzenie to znajdowało się z tyłu pałacu, od strony ogrodów. Obecnie znajduje się ono na terenie pałacu w Karczowie. Na dowód dołączam jego zdjęcie.

Tył pałacu wraz z dawnym ogrodzeniem, 1930-40. Na uwagę zwracają liczne rzeźby parkowe za płotem. Fot. www.fotopolska.eu