Poligon lotniczy
Oprócz walorów przyrodniczych, o których przeczytacie tutaj, obszar ten posiada interesującą historię związaną z II wojną światową. W czasie wojny bagienne tereny były wykorzystywane jako lotniczy poligon szkoleniowy dla Luftwaffe, niemieckiego lotnictwa wojskowego Fliegerhorst Neudorf OS, które znajdowało się w Polskiej Nowej Wsi koło Opola (niem. Neudorf OS).
Lotnisko zostało uruchomione w 1937 r. Miało służyć jako baza wypadowa dla bombowców Luftwae w planowanej kampanii zbrojnej przeciwko Polsce we wrześniu 1939 r. Po wojnie lotnisko przeszło pod polską administrację i zostało przekształcone w lotnisko cywilne, a później w lotnisko Aeroklubu Opolskiego. Obecnie jest wykorzystywane do lotów sportowych, szkoleniowych oraz rekreacyjnych.
Ze względu na ćwiczenia z użyciem ostrej amunicji, na terenie poligonu obowiązywał zakaz wstępu postronnych osób. Oprócz tablic ostrzegawczych, przy głównych drogach terenu pilnowali uzbrojeni wachmani. Pośrodku torfowisk znajdował się betonowy bunkier, służący żołnierzom naziemnej obsługi poligonu.
Personel bunkra składał się w dużej mierze z miejscowych starszych mężczyzn, którzy ze względu na swój wiek nie byli zdolni do służby wojskowej. Młodzi mężczyźni służyli w tym czasie na froncie. Załoga bunkra miała za zadanie przygotowywanie celów strzeleckich oraz dokonywanie wstępnej oceny wykonywania bojowych zadań przez uczących się pilotów.
Teren dawnego poligonu, dziś porosły przez las, fot. 2024 r.
Ekipa bunkra utrzymywała radiową łączność z lotniskiem w Polskiej Nowej Wsi. Natomiast do komunikacji z pilotami podczas treningów bojowych, wykorzystywano system sygnałów świetlnych. Dlatego jeszcze i dzisiaj w okolicy można natrafić na różnokolorowe aluminiowe łuski po flarach sygnalizacyjnych.
Kolorowe łuski po ćwiczebnych flarach, zbiory M. Leśniewski, fot. 2024 r.
Głównie ćwiczono na dwóch maszynach: bombowcu nurkującym typu Junkers Ju 87 Stuka (Sturzkampfflugzeug) oraz niemieckim samolocie myśliwskim typu Messerschmitt Bf 109G.
Ci pierwsi ćwiczyli precyzyjne zrzucanie bomb, używając specjalnych betonowych atrap bomb, które były wyważone tak, aby w locie imitować zachowanie prawdziwych pocisków. Wewnątrz nich umieszczano mały szklany pojemnik ze specjalną substancją chemiczną. Po uderzeniu atrapy w ziemię, szklany pojemnik pękał, a substancja, reagując z tlenem atmosferycznym, wydobywała brunatno-żółty dym. Umożliwiało to zlokalizowanie miejsca upadku bomby i ocenę skuteczności ćwiczenia.
Przykładowa betonowa bomba. Zdjęcie tej zostało wykonane na dawnym lotnisku w Wierzbiu koło Łambinowic, fot. 2017 r.
Z kolei piloci myśliwców podczas treningów ćwiczyli m.in. tzw. loty koszące, czyli ryzykowne przeloty na bardzo niskim pułapie (od kilku do kilkunastu metrów nad ziemią) z dużą prędkością (ok. 350-400 km/h). Podczas tych niskich przelotów lotnicy mieli za zadanie celnie ostrzelać tarcze bojowe, ustawiane przez personel bunkra na obszarze poligonu. Celem były drewniane bądź wycięte z blachy tarcze imitujące pojazdy, budynki lub sylwetki postaci w naturalnej skali.
Dawny poligon, dziś miejsce porośnięte drzewami, fot. 2024 r.
W nocy wykonywano tzw. ślepe loty, które miały na celu jak najlepsze przygotowanie przyszłych pilotów do zmiennych warunków pogodowych oraz różnych sytuacji frontowych.
Niestety w trakcie ćwiczeń miał również miejsce tragiczny w skutkach wypadek lotniczy. Aby upamiętnić to katastrofalne wydarzenie, w pobliżu bunkra postawiono „Kapliczkę lotników”. W jej wnętrzu znajduje się rzeźbiona figurka Jezusa Frasobliwego oraz fragment rozbitego samolotu typu Messerschmitt Bf 109G. O kapliczkę postarał się lokalny historyk – Mirosław Leśniewski.
Drewniane mostki prowadzące do „Kapliczki lotników”, fot. 2019 r.
Dziś w marcu 2024 r. nie ma już dwóch mostków. Na szczęście zachował się chociaż jeden bez barierki i da się podejść do kapliczki. Nie ma też ławeczki.
Prawie to samo ujęcie zdjęcia, co wyżej z aktualnym mostkiem do kapliczki, fot. 2024 r.
Po tych kłodach trzeba przejść do „Kapliczki lotników”. Są w miarę stabilne, fot. 2024 r.
„Kapliczka lotników”,fot. 2019 r.
Fragment rozbitego samolotu typu Messerschmitt Bf 109G znajdujący się w „Kapliczce lotników”, fot. 2024 r.
„Kapliczka lotników”, fot. 2024 r.
W ten sposób rezerwat „Złote Bagna” nie tylko pełni funkcję ochrony przyrody, ale także przypomina o historii i tragicznych wydarzeniach związanych z II wojną światową. Jest to miejsce, które łączy dziedzictwo przyrodnicze z historycznym i stanowi ważny element lokalnej tożsamości.
Miarka powodziowa (wodowskaz) na rzeczce w rezerwacie „Złote Bagna”, fot. 2024 r.
Miarka powodziowa (wodowskaz) na rzeczce w rezerwacie „Złote Bagna”, fot. 2024 r.
Lokalizacja:
Bunkier: 50.6170203N, 17.7102492E
Kapliczka: 50.6197900N, 17.7120169E
Opracowała Mariola Nagoda
Bibliografia
Leśniewski M., Ciekawe historie, czyli Poligon Wojsk Lotniczych „Złote Bagna” Luftwaffe Truppenübungsplatz „Goldmoor” oraz inne materiały nadesłane przez autora.
Majewska A. (red.), Nawigator po opolskich rezerwatach, Opole 2002.
Majewska A. (red.), Przewodnik po opolskich rezerwatach przyrody, Opole 2020.
Makowiecki J., Koziarski S. (red.), Walory przyrodniczo-krajobrazowe Obszaru Chronionego Krajobrazu Bory Niemodlińskie, Opole 2001.
Sierakowski M., Nowak A., Żyła P., Rezerwaty przyrody w woj. opolskim, Świebodzin 2020.
Spałek K., Złote Bagna, GW 20.08.2008.
Rosiński D., Program ochrony przyrody (Plan urządzenia lasu dla Nadleśnictwa Tułowice), Brzeg 2014.
Zarządzenie Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Opolu z dnia 6 czerwca 2014 r. w sprawie ustanowienia planu ochrony dla rezerwatu przyrody „Złote Bagna” (Dz. Urz. Woj. Op. z 2014 r. poz. 1485).