Jak już pisałam we wcześniejszym poście dotyczącym PGWAR jednym z bardziej trwałych akcji propagandowych było budowanie pomników wdzięczności. Pomniki zwykle stawiane były w eksponowanym miejscu, w centrum miasta, przed ważnymi urzędami, przy placach defiladowych. To właśnie przed pomnikami obchodzono wszelkie uroczystości, organizowano parady. Podobnie było w Pstrążu.
Tak jak uwielbiam stare cmentarze, przydrożne krzyże i kapliczki, a także kamieniołomy, folwarki, leśniczówki, drewniane domy i wiele innych tutaj nie wymienionych, tak też na tej liście znajdują się pomniki. I to niezależnie od tego w jakim celu zostały wybudowane. Generalnie uważam, że każdy pomnik to kawał naszej historii. Czasem mniej chlubnej, ale bywa i tak. Jak tylko zobaczyłam na starych fotografiach i mapach, że w Pstrążu także były pomniki, postanowiłam je odnaleźć. Na chwilę obecną mam zlokalizowane trzy z nich, ale wiem, że jest jeszcze jeden. Powtarza się dość często na dawnych zdjęciach, więc będzie tylko kwestią czasu, aby go umiejscowić na mapie, a potem pojechać w teren i poszukać pozostałości.
Pomnik- tablica nr 1 (z napisami)
Najłatwiej było znaleźć pomnik przeze mnie nazwany nr 1. Mimo, iż był ukryty w krzakach, jakoś tak od razu na niego wpadłam. I to od drugiej strony. Widząc kawałek betonu przeczucie podpowiadało mi, że to jest to, czego szukam. I faktycznie tak było. Pomnik jest też zaznaczony na większości map. Zbudowany jest z żelbetonu (pewnie dlatego jeszcze stoi). Składa się z trzech części, stanowiący tryptyk. W części środkowej, głównej mieści się napis, pod nim coś w rodzaju płomienia ognia. Po bokach widać ozdoby w kształcie palemek lub kłosów zboża. Na samym dole resztki żółtych płytek.
Nie do końca udało mi się przetłumaczyć tekst z powodu braku kilku liter, a mój rosyjski obecnie jest mierny (uczyłam się go tylko w podstawówce i więcej nie używałam), ale mniej więcej jest tam napisane, że „wojownik zazna dostojnej sławy (…)”. Jeśli ktoś umie to lepiej przetłumaczyć proszę o komentarz, będę wdzięczna.
Pomnik nr 2 (z Leninem)
Pomnik nazwany przeze mnie nr 2 (numeracja została nadana w kolejności odkrywania pomników). Powstał w 1985 roku na uczczenie rocznicy „40 lat Zwycięstwa” przez Armię Radziecką. Z jednej strony zawiera wizerunek Włodzimierza Lenina, z drugiej strony datę 1945 – 1985 oraz napis „40 лет Победы”. Namalowani są też żołnierze z działem armatnim. Dziś słabo już widoczne. Dawniej malunki i napisy dodatkowo były powleczone metalowymi konturami.
Pomnik nr 3 (z ręką)
Kolejny pomnik nr 3 już nie było tak łatwo znaleźć. Po wytypowaniu kilku skwerów w końcu udało się nam natrafić na jego pozostałości. Pomnik był bardzo popularny, widoczny na wielu zdjęciach. Składał się z dwóch części. W pierwszej znajdowała się data 1941 – 1945, czyli powstał, aby upamiętnić ofiary II wojny światowej. Trzeba pamiętać, że dla ZSRR wojna z Niemcami trwała nieco później aniżeli nasza, właśnie w latach 1941 – 1945. Pod datą umieszczono… no właśnie co? Wygląda jak granaty, ale może to race, zwiastujące zwycięstwo? Bo widać też gwiazdki, które mogą symbolizować wystrzał. Natomiast w drugiej części pomnika znajdowała się głowa żołnierza, trzymającego w ręku chyba granat (to samo co na poprzedniej tablicy). Pod żołnierzem gwiazda pięcioramienna, a w środku widnieje sierp i młot (symbol ZSRR).
To jest dokładnie to miejsce, w którym niegdyś stał pomnik. Dziś kompletnie zarośnięte.
Pomnik nr 4 (z armatą)
Wprawdzie pomnik nie posiada armaty, ale stała ona przed pomnikiem, stąd i moja umowna nazwa. Pomnik znajdował się na niewielkim wzgórzu. Wydaje się, że musiał być w pobliżu jakiegoś placu apelowego/defilad, w jakimś reprezentacyjnym miejscu, bo dość często widnieje na zdjęciach. I co ciekawe robią sobie przy nim zdjęcia ważne osobistości. Do obiektu prowadziły schodki. Po bokach znajdowały się betonowe słupki z łańcuchem, tworząc mini ogrodzenie. Pierwotnie na pomniku nie było żadnych emblematów ani napisów (zobacz zdjęcie 1). Jedynie na niższej części, po lewej strony od armaty, znajdował się hełm i prawdopodobnie granat. Zdjęcia są mało wyraźne i trudno dokładnie stwierdzić co tam było.
Dopiero w późniejszych latach pomnik został ozdobiony symbolem ruskiej gwiazdy. W lewej części pomnik dostał tablicę z sierpem i młotem w obramowaniu z kłosów zboża oraz napisami (nieczytelne). Z prawej strony pomnika też znalazła się tablica z mało czytelną już datą: „1945 – 1985”. Tak więc pomnik ten powstał tak jak nr 2 dla uczczenia 40-tej rocznicy wyzwolenia ZSRR.
Co to za armata?
Otóż jest to radziecka armata dywizyjna ZiS-3, kaliber 76 mm, wprowadzona do uzbrojenia w 1942 roku.
Pomnik nr 5 (z mozaiką)
Mam jeszcze jedno zdjęcie, na którym widać kolejny pomnik. Umownie nazwałam go „Pomnik nr 5 z mozaiką”. Ale widniał tylko na jednej fotografii zrobionej w 1981 roku i trudno stwierdzić czy na pewno znajdował się w Pstrążu. Wprawdzie był w albumie podpisanym jako Strachów, ale ludzie po latach często mylili Pstrąże z pobliskim Świętoszowem. Też je wstawiam. A nuż ktoś znajdzie jego pozostałości.
Tablice i plakaty
Oprócz pomników miasteczko udekorowane było także mniejszymi elementami propagandowymi. Mam tu na myśli flagi, proporczyki, tablice oraz liczne plakaty.
W tle widać ogromny proporzec-plakat na drewnianej sztaludze.
W tle widoczne są tablice z propagandowymi hasłami.
Na budynku sztabowym widnieje obraz Lenina.
Zdjęcie z 1956 roku. Na tablicy widnieje napis: „этапы большево пути”, czyli „etapy bolszewickiej drogi”.
Opracowała
Mariola Nagoda (Opolanka z pasją)
Artykuł nie ma na celu propagowania jakichkolwiek ideologii nazistowskich, faszystowskich, komunistycznych ani żadnego innego systemu totalitarnego. Ma charakter wyłącznie dokumentalny i historyczny.
Dawne zdjęcia pochodzą ze stron:
24 lutego, 2020 at 00:04
Na pomniku nr 1 widnieje napis: „Воин будь достоин славы дедов и отцов”. Tłumaczenie: Żołnierzu bądź godny chwały dziadków i ojców”.
Pomnik nr 2 nie powstał w 1985 roku. To Pomnik Zwycięstwa, który istniał wcześniej. W 1985 roku jedynie go zmieniono, zdjęto szlak bojowy stacjonującego tu 255 Wołgogradzko-Korsuński pułku zmechanizowanego Gwardii, a umieszczono napis „1945-1985 40 lat”.
Istniała jeszcze na jednym z budynków (na Wikimapii jest wskazane dokładnie na którym) pamiątkowa tablica następującej treści:
1-я рота 255 гв. МСП в Сталинграде пленила фельдмаршала Паулюса (tłumaczenie na j. polski: 1-a kompania 255 PZ Gw. w Stalingradzie wzięła do niewoli feldmarszałka Paulusa)