Wieś Olszowa położona jest w województwie opolskim, w powiecie strzeleckim, w gminie Ujazd. Została założona przez niemieckich osadników. Wzmiankowana była już w 1223 roku, a później w 1302 roku w dokumencie papieża Bonifacego VIII. Ustanowiono wówczas, iż mieszkańcy Olszowej będą płacić daninę na rzecz pobliskiego klasztoru w Jemielnicy.
Nazwa miejscowości najprawdopodobniej wywodzi się od „olchy” (śląska „olsza”), która porastała okoliczne bagna i mokradła. Do końca XVIII wieku wieś nosiła nazwę Olsona, od roku 1800 – Olchowa, w 1936 roku zmieniono ją na Erlenbusch O/S. Nazwa Olszowa została przywrócona w 1945 roku.
Wieś miała wielu właścicieli. Byli to między innymi: Hans Larisch (1641), Jerzy Ernest Näfe (Naefe, Neefe) zmarły w 1743 roku. Wdowa po Jerzym Erneście Näfe Elżbieta (Elisabeth) z domu Frezer, 14 lutego 1745 roku wyszła po raz drugi za mąż, za Karola Augusta Raczka z Kopienic, starostę nowoutworzonego powiatu strzeleckiego. Następnie właścicielami Olszowej był ród Schweinichen, od 1789 roku hrabia Filip Colonna. Po śmierci Filipa Colonny, Olszowa w latach 1807 –1813 przeszła na własność Szarloty (Charlotte) Gastheimb, a kiedy ta zmarła – jej syna, hrabiego Leopolda Gaszyny z Toszka.
W 1823 roku właścicielem Olszowej został hrabia Andreas Maria Renard von Gaschin. To właśnie on zmeliorował podmokłe grunty i na nich założył winnice (Andreas Tanne). Z winnic w dobrych latach wytłaczano nawet 60 wiader wina (jednostka objętości „eimer” równa była 68,7 litrów).
Winnica posiadała domek szwajcarski (Schweizerhause) z pomieszczeniami piwnicznymi, w których wino leżakowało. Wino olszowskie było dość znane w tamtych czasach.
Budynek tłoczni wina w Olszowej, lata 1925-35. Źr. www.fotopolska.eu
Hrabia Andreas Maria Renard von Gaschin w 1825 roku wybudował stadninę, w której hodowano ogiery pełnej krwi angielskiej oraz konie pociągowe. Od 1861 roku stadninę prowadził jego syn, Johannes Graf Renard. Konie z tej hodowli wygrywały wyścigi na całym świecie. W 1864 roku stadnina liczyła około 50-60 koni. Po 1874 roku spadkobiercą został Mortimer Graf Tschirschky-Renard (wnuk Andreasa Renarda von Gaschin). Również i on kontynuował tradycje rodzinne. Co roku aż do 1945 roku, w Berlinie odbywał się klasyczny bieg koni Hoppegarten nazywany Renard-Rennen (Bieg Renarda). Założona przez Gaschinów stadnina upadła dopiero w 1998 roku.
Obecnie na terenie po dawnej stadninie mieści się Park Miniatur, a w budynku dawnej stajni pensjonat (hotel i restauracja).
Dawne zabudowania stajni, obecnie pensjonat.
Dawne zabudowania stajni, obecnie pensjonat.
Dawne zabudowania stajni, obecnie pensjonat.
Dawne zabudowania stajni, obecnie pensjonat.
Dawne zabudowania stajni, obecnie pensjonat.
12. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej
W 1962 roku w Lesie Kucerz, który znajduje się na terenie wsi Olszowa, stacjonował 12. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej. Niektóre źródła podają, iż jednostka należała do sąsiedniej wsi Zimna Wódka. Powodem rozbieżności jest fakt, iż poczta znajdowała się właśnie w Zimnej Wódce. Natomiast sama jednostka w Olszowej.
12. Dywizjon Rakietowy Obrony Powietrznej został utworzony na bazie rozformowanego 96. i 89. pułku artylerii przeciwlotniczej. Wchodził w skład 13. Dywizji Artylerii Obrony Powietrznej Kraju im. Powstańców Śląskich, z siedzibą w Bytomiu. Jednostka wojskowa posiadała numer 1049.
Brama główna do jednostki wojskowej w 2007 roku, fot. Przemysław Łaskawiec. Źr. www.wria.pl
Zadaniem jednostki była ochrona pobliskich zakładów chemicznych w Zdzieszowicach. Pierwszym dowódcą dywizjonu został kpt. Zbigniew Olejnik (1962-1967). Kolejni dowódcy to: mjr Józef Dyrlaga (1967-1970), ppłk Czesław Urban (1970-1975), ppłk Bronisław Wajda (1975-1976), ppłk Eugeniusz Pułka (1976-1990), kpt. Zbigniew Mizia (1990-1993), ppłk Ireneusz Zaguła (1993-1998).
Od 1964 roku dywizjon wchodził w system dyżurów bojowych wojsk OPK. Rozformowywanie jednostki rozpoczęło się w 1996 roku. Natomiast baza całkowicie została opuszczona w 1998 roku.
Kadra i żołnierze służby zasadniczej 12. dr OP m. Olszowa w gotowości do uroczystego apelu z okazji Dnia Wojska Polskiego. Lata 80. XX wieku.
Meldunek o gotowości dywizjonu do uroczystego apelu składa dowódcy ppłk. Półko, szef sztabu mjr Gryka. Lata 80. XX wieku.
Żołnierze służby zasadniczej 12. dr OP m. Olszowa. Lata 80. XX wieku.
Żołnierze służby zasadniczej 12. dr OP m. Olszowa. Lata 80. XX wieku.
Stołówka w jednostce wojskowej w Olszowie. Grochówka z okazji Święta Wojska Polskiego. Lata 90. XX wieku. Źr. Facebook: JW 1049 (12 dr) Olszowa
Kadra baterii radiotechnicznej Święto Wojska Polskiego. Lata 90. XX wieku. Źr. Facebook: JW 1049 (12 dr) Olszowa
Święto Wojska Polskiego. Lata 90. XX wieku. Źr. Facebook: JW 1049 (12 dr) Olszowa
Żołnierze z jednostki wojskowej z Olszowej na poligonie w Mierzęcicach w latach 90. XX wieku. Źr. Facebook: JW 1049 (12 dr) Olszowa
Żołnierze z jednostki wojskowej z Olszowej na poligonie w Ustce 1996 roku. Źr. Facebook: JW 1049 (12 dr) Olszowa
Żołnierze z jednostki w Olszowej na poligonie w Ustce w 1996 roku. Źr. Facebook: JW 1049 (12 dr) Olszowa
Dźwina i Wołchow
Jednostka początkowo była wyposażona w zestawy rakiet SA-75 „Dwina” (w kodzie NATO znana jako SA-2 „Guideline„). W Polsce nazywano je „Dźwina”. Rakiety były produkowane w byłym ZSRR. Na podstawie Dyrektywy nr 009/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 12 III 1959 roku rakietami „Dźwina” uzbrojono Dowództwo Wojsk Obrony Przeciwlotniczej Obszaru Kraju.
Przeciwlotnicze zestawy rakietowe SA-75 Dwina w służbie Wojsk Obrony Powietrznej Kraju. Źr. Skrzydlata Polska nr 3 z 1963 roku.
Przeciwlotnicze zestawy rakietowe SA-75 Dwina w służbie Wojsk Obrony Powietrznej Kraju. Źr. Skrzydlata Polska nr 35 z 1963 roku.
Przeciwlotnicze zestawy rakietowe SA-75 Dwina. Źr. www.wikipedia.org
Rakieta SA-75 Dwina, plany modelarskie, Źr. Modelarz nr 7 z 1964 roku.
Wkrótce prace modernizacyjne nad „Dźwiną” doprowadziły do powstania nowego zestawu rakiet S-75M „Wołchow” z dwustopniową rakietą. Pierwszy stopień stanowił silnik startowy na paliwo stałe, drugi stopień był „zmniejszoną kopią” rakiety R–113. Zasięg jej szacowano do 30 km. Długość rakiety wynosiła 10,6 m. Średnica kadłuba 50 cm, masa 2287 kg, prędkość maksymalna 3 Ma.
Po kolejnej modernizacji, w 1961 roku powstała S-75M „Wołchow” z rakietą W–755. Zasięg jej szacowano na 40 km. Rakieta potrafiła zwalczać cele lecące z prędkością do 2300km/h. W latach 1961-1963 powstał nowy model zestawu rakietowego, nazwany W–578 (22D). Rakieta miała zasięg nawet do 50-70, prędkość celu do 3000 km/h. Rakieta była trójstopniowa. Na pierwszy stopień składał się silnik startowy na tradycyjne paliwo stałe. Drugi stopień składał się z czterech przepływowych silników rakietowych na paliwo stałe. Ostatni, trzeci stopień marszowy z przepływowym silnikiem rakietowym na paliwo stałe.
Pierwszy zestaw rakietowy S–75M „Wołchow” otrzymało Centrum Szkolenia Specjalistów Artylerii i Radiotechniki w Bemowie Piskim (luty 1964). Na zestaw składały się: kabina dowodzenia UW, kabina nadawczo-odbiorcza z systemem anten PW, kabina AW systemów UWW (układy wyliczania współrzędnych celu i rakiety), UWK (układy wyliczania komend kierowania rakietą), RNK (radio-nadajnik komend), SCR (selekcja celów ruchomych- układy przeciwzakłóceniowe), kabina rozdziału zasilania RW, dwie elektrownie ESD100, sześć wyrzutni rakiet SM90, samochody transportowo-załadowcze (STZ), zestawy kołowe do podnoszenia wyrzutni w pozycję transportową (holowane przyczepy, ciągniki samochodowe), pociski rakietowe bojowe i ćwiczebne (bez ładunku bojowego z wypełnieniem do masy nominalnej).
Stanowiska ogniowe Dywizjonu Rakietowego OP S-75 Wołchow. Arch. Zbigniew Przęzak, źr. www.wria.pl
Strefa A
Do kompleksu jednostki wojskowej należały dwie strefy. Strefa „A” z typową infrastrukturą dla jednostek wojskowych, w której znajdowały się koszary, kuchnia, stołówka, łaźnie, budynek dowódcy itp.
Mapa Bazy Rakietowej, źr. www.wikimapia.org
Budynek sztabu, już nie istnieje. Fot. 2015 r.
Budynek koszarowy, fot. 2020 r. – jeszcze istnieje.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2020 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2020 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2020 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2020 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2020 r.
Wewnątrz koszarowca, fot. 2020 r.
Łazienki wewnątrz koszarowca, fot. 2020 r.
Łazienki wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Łazienki wewnątrz koszarowca, fot. 2015 r.
Wejście na dach budynku, fot. 2020 r.
Wejście na dach budynku, fot. 2015 r.
Widok z budynku koszarowego na magazyny. Tych zabudowań już nie ma. Fot. 2015 r.
Widok na te same zabudowania co wyżej (dawny magazyn). Tu już w gruzach. Fot. 2020 r.
Strefa B
Natomiast strefa „B” była najbardziej strzeżoną częścią jednostki. Znajdowały się tam wieże strażnicze, stanowiska ogniowe, stacja naprowadzania. W budynku stacji mieściły się pomieszczenia do odpoczynku dla załogi, sala dowodzenia, stołówka, „brudna” i „czysta” komora odkażania, elektrownia z agregatami polowymi oraz magazyny i garaże, mieszczące kabiny systemu dowodzenia i naprowadzania. Wokół stacji znajdowało się sześć gotowych do wystrzału rakiet, które otoczone były wałami ziemnymi. Koło stanowisk wybudowano dość prymitywne schrony dla obsługi wyrzutni. W odległości ok. 200 -300 metrów od schronu naprowadzania znajdowała się stacja radiolokacyjna wstępnego poszukiwania P-18 oraz wysokościomierza PRW-13. W pobliżu stacji był magazyn amunicji, a także strzelnica.
Mapa Bazy Rakietowej, źr. www.wikimapia.org
Radiowysokościomierz PRW-13 Zofia IV. 1980 rok. Źr. www.wikipedia.org
Radar wykrywania celów i naprowadzania rakiet RSN-75M w zbiorach Muzeum Wojska Polskiego – Forty Czerniakowskie. Arch. Witold Mikiciuk – „Militaria i lotnictwo Jowitka”, źr. www.samolotypolskie.pl
Radar P-18 Laura, Źr. www.wikipedia.org
Ukrycia SNR PZR S–75M “Wołchow” z roku 1967 roku. Arch. Zbigniew Pręzak i Zbigniew Żołna, źr. www.wria.pl
Schron Stacja Naprowadzania Rakiet (SNR) i Stanowisko Dowodzenia (SD) byłego 12. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Olszowej (Strzelce Opolskie). Fot. 2015 r.
Schron Stacja Naprowadzania Rakiet (SNR) i Stanowisko Dowodzenia (SD) byłego 12. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Olszowej (Strzelce Opolskie). Fot. za zgodą Sławomira Wilkowskiego, czerwiec 2020 r.
Schron Stacja Naprowadzania Rakiet (SNR) byłego 12. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Olszowej (Strzelce Opolskie). Fot. 2015 r.
Schron Stacja Naprowadzania Rakiet (SNR) byłego 12. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Olszowej (Strzelce Opolskie). Fot. 2015 r.
Stanowisko Dowodzenia (SD) byłego 12. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Olszowej (Strzelce Opolskie). Fot. 2015 r. Wejście przez malutkie, częściowo zamurowane okienko.
Stanowisko Dowodzenia (SD) byłego 12. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Olszowej (Strzelce Opolskie). Fot. 2015 r.
Stanowisko Dowodzenia (SD) byłego 12. Dywizjonu Rakietowego Obrony Powietrznej w Olszowej (Strzelce Opolskie). Fot. 2015 r.
Stanowisko ogniowe PKM-2 w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. październik 2015 r.
Stanowisko ogniowe PKM-2 w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. kwiecień 2020r.
Stanowisko ogniowe PKM-2 w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. październik 2015 r.
Stanowisko ogniowe PKM-2 w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. kwiecień 2020r.
Stanowisko ogniowe PKM-2 w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. kwiecień 2020r.
Stanowisko ogniowe PKM-2 w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. kwiecień 2020r.
Stanowisko ogniowe PKM-2 w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. kwiecień 2015r.
Magazyn podręczny na strefie ogniowej w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. 2020 r.
Magazyn podręczny na strefie ogniowej w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. 2020 r.
Magazyn rakiet (Nr 7) w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. 2015 r.
Magazyn rakiet (Nr 7) w byłym 12. dr OP m. Olszowa, fot. 2015 r.
Zbiornik na paliwo, fot. 2015 r.
Zbiornik na paliwo, fot. 2015 r.
Zbiornik na paliwo, fot. 2020 r.
Dziś dawna jednostka jest opuszczona. Obiekt znajduje się w rękach prywatnych krakowskiej firmy. W planach firma miała wybudowanie centrum kongresowego oraz wypoczynkowego z basenem, spa i hotelem. Obecnie (w 2020 roku) trwa wyburzanie byłych obiektów wojskowych.